Son Sayı

Arşiv

Arama

KBB-Forum 2020 , Cilt 19 , Sayı 2

İŞİTME ENGELİ ÖLÇEĞİ - ERİŞKİN: UZUN VE TARAMA FORMLARININ TÜRKÇE SÜRÜMÜNÜN GEÇERLİĞİNİN VE GÜVENİRLİĞİNİN İNCELENMESİ

Dr. Songül AKSOY¹, Dr. Filiz ASLAN¹, Dr. Ayşen KÖSE²

¹Hacettepe Üniversitesi, Odyoloji, Ankara, Türkiye
²Hacettepe Üniversitesi, Dil ve Konuşma Terapisi, Ankara, Türkiye

Özet

İşitme kaybına bağlı olarak yetişkin bireylerin engellilik algısını değerlendirmek için İşitme Engeli Ölçeği - Erişkin (İEÖ-E) formundan yararlanılabilir. Literatürde birçok kültüre ve dile uyarlanan ölçeğin; araştırmalarda yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir. Ölçeğin Türkçe sürümünün kültürlerarası çalışmalara da katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, İEÖ-E'nin Türkçe sürümünün hem uzun hem de tarama formu için geçerliğinin ve güvenirliğinin incelenmesidir. Çalışmaya 18 - 64 yaş arası, 140 birey dahil edilmiştir. Ölçeğin uzun formunun güvenilirliği; tüm maddelerinin iç tutarlılığı incelendiğinde Cronbach Alpha katsayısı 0,94; duygusal alt boyutunun maddeleri incelendiğinde Cronbach α = 0,91; sosyal alt boyutunda Cronbach α = 0,89 olarak elde edilmiştir (p < 0,001). Test-tekrar-test uygulaması doğrultusunda, ölçeğin toplam puanlarının Cronbach Alfa Katsayısı 0,98 olarak bulunmuştur ve sınıf içi güvenirlik katsayısı 0,97olarak elde edilmiştir (p < 0,001). İEÖ-E tarama formunun iç tutarlılığı tüm tarama maddeler için incelendiğinde, toplam puanlar için Cronbach alfa katsayısı 0,87; sosyal alt boyutuna ilişkin maddelerde 0,82 ve duygusal alt boyutuna ilişkin maddeler için ise 0,78 olarak belirlenmiştir (p < 0,001). Her iki formun yapı geçerliğinin incelenmesi amacıyla hem Pearson korelasyon katsayıları hem polikorik korelasyon katsayıları kullanılarak faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Bu analizlere göre ölçek formlarının tek boyutlu olduğu belirlenmiştir. İEÖ-E'nin toplam puanları ile saf ses ortalamaları arasındaki ilişki Pearson Korelasyon Katsayısı ile incelendiğinde anlamlı ilişki gözlenmiştir (r=0,53, p<0,001). Bu değerlere göre yapı geçerliği ile ilgili olarak ayrıca yordama işitme kaybı derecesi arttıkça ölçekten alınan toplam puanın arttığı belirlenmiştir. Çalışmanın sonuçları İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin formlarının Türkçe sürümünün hem tarama hem de klinik kullanım için güvenilir ve geçerli ölçekler olduğunu göstermektedir.

Özet

Giriş

İşitme kaybının günlük yaşamdaki etkisi değerlendirildiğinde, işitme ve konuşma testleri ile sınırlı değerlendirmeler ve elde edilen saf ses ortalamaları yeterli bilgiyi vermeyebilir [1]. Özellikle farklı yaşam koşullarında, çalışma ortamlarında ve beklentiler içinde olan bireylerde işitme kaybının yaşam kalitesine etkisi bireysel farklılıklar göstermektedir [2]. İşitme kaybına bağlı olarak iletişim becerilerinin etkilenmesi alışverişte, iş yerinde vb. ortamlarda karşılaşılan güçlükler ile ilişkili olabilir. Günümüzde, bütüncül değerlendirme yaklaşımına bağlı olarak bireyin sadece işitme kaybı derecesi ve tipinin belirlenmesi yeterli olmamakta, psikososyal iyilik halinin de anketler ve ölçekler aracılığıyla sürece dahil edilmesi önerilmektedir.

Klinik uygulamalarda ve araştırma sonuçlarında İşitme Engeli Ölçeği-Yaşlı (İEÖ-Y) formundan olumlu geri dönüşlerin olması ve yetişkinler için bazı maddelerin değiştirilmesi gerekliliği nedeniyle Newman ve diğ. İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin formunu geliştirmeye karar vermişlerdir [3]. Geliştirme sonucunda 18-64 yaş arasındaki bireylerin yaşam koşulları ve tarzları farklılaştığı için İEÖ-Y'deki üç madde değiştirilmiştir [4]. İngilizce orijinal ölçeğin geçerlik çalışması incelendiğinde, saf ses ortalamasına göre işitme kaybı derecesi arttığında, bireylerin günlük yaşamları ile ilgili algıladıkları engellilik düzeyi de artmıştır[3]. Orijinal sürümün güvenirlik çalışmasında test-tekrar-test ve ölçeğin hata oranı açısında incelendiğinde iç tutarlılığının ve güvenirliğinin yüksek olduğu bildirilmektedir[4].

İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin'in farklı dillerde ve kültürlerde yapılan çalışmaları mevcuttur. İtalyanca sürümünde iç tutarlılığı yüksek (α = 0,90) ve yapı geçerliliği açısından işitme kaybı derecesi arttıkça algılanan engellilik düzeyinin de arttığı bildirilmiştir [5]. Araştırmacılar elde ettikleri bu sonuçlar doğrultusunda İtalyanca sürümün klinik ve araştırma çalışmalarında kullanılmasının uygun olduğuna karar vermişlerdir. Ölçeğin Portekizce sürümü ile ilgili yapılan çalışmada, Brezilya'da sıklıkla ölçeğin kliniklerde yetişkin bireylerden özellikle gürültülü çalışma ortamlarındaki etkilenmelerini değerlendirmek için kullanıldığı bildirilmiştir. Yapılan geçerlik ve güvenirlik incelemesindeki analizler sonrasında Portekizce sürümünün de orijinal ölçekle benzer güvenirlik değerlerine sahip olduğu; ancak yapı ve kapsam geçerliliği için çalışmalara ihtiyaç duyulduğu rapor edilmiştir [6]. Literatürde ayrıca, İspanyolca, Japonca ve Malayca sürümlerinin de olduğu bildirilmektedir [7-9].

Bu çalışmanın amacı, İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin'in Türkçe sürümünün uzun ve tarama formlarının geçerlik ve güvenirlik açısından incelenmesi ve klinik kullanımının sağlanmasıdır.

Giriş

Yöntem ve Gereçler

İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin'in (İEÖ-E) Türkçe sürümünün çalışması Hacettepe Üniversitesi, Erişkin Hastanesi, Odyoloji Ünitesi'nde yapılmıştır, Çalışmanın uygulama aşamasına, ölçeğin kullanım izni ve Hacettepe Üniversitesi Girişimsel Olmayan Çalışmalar Etik Kurulu'nun 16969557-1593 sayılı kararı gereği GO 19/787 kayıt numaralı onayı alındıktan sonra başlanmıştır.

Uzun form için ilk aşamada İEÖ-E'nin İngilizce'den Türkçe'ye çevirisi odyoloji alanında erişkinlerle çalışan uzmanlar tarafından yapılmıştır. İkinci aşamada Türkçe'den İngilizce'ye geri çevirisi İngilizce dilbilim uzmanı tarafından yapılmıştır. Ölçeğin maddelerinin İngilizce'ye geri çevrilmiş formu ile orijinal ölçek arasındaki uyumu kontrol edilmiştir. Son aşamada, maddelerin uygunluğu araştırmacılar tarafından değerlendirilmiştir. Belirlenen hedef ölçek, ön uygulamada işitme kaybı değerlendirmesi yapılan erişkin bireylere uygulanmıştır. Ön uygulamada katılımcılardan ve uygulamayı yapan uzmanlardan alınan olumlu geri bildirimler sonucunda araştırma grubu ile çalışmaya başlanmıştır.

Çalışmaya Hacettepe Üniversitesi, Erişkin Hastanesi, Odyoloji Ünitesi'ne başvuran 18 yaş ve üstü 150 bireye ölçeğin uygulanması hedeflenmiştir. Hedeflenen araştırma süresi boyunca 150 bireye ulaşılmıştır, Bunlardan 4'ü ek sağlık sorunları nedeniyle, 6'sı bireysel nedenlerle (vakit darlığı, ölçeği doldurmak istememek gibi) çalışmaya katılmayı reddetmişlerdir. Çalışma; katılmaya gönüllü olan 140 birey ile tamamlanmıştır. Katılımcıların odyometrik değerlendirmesi, standart ses geçirmeyen sessiz odalarda yapılmıştır, Saf ses ortalaması üç frekansta (500, 1000, 2000 Hz) her iki kulak için ayrı hesaplanmıştır. Saf ses ortalaması değerlerine göre işitme düzeyi sınıflandırması; 0 - 25 dBİS olanlar normal sınırlarda, 26-40 dBİS hafif, 41-55 dBİS orta derecede, 56-70 dBİS orta ileri derecede, 71 dBİS ve üstü ileri derecede olarak kabul edilmiştir. Katılımcıların hava yolu işitme eşikleri 0,25-6 kHz, kemik yolu işitme eşikleri ise 500-4000 Hz arasında klinik odyometre cihazları kullanılarak yapılmıştır.

İlk aşamada İEÖ-E için analizler yapılmıştır. Tüm katılımcılar, yüz yüze görüşme yoluyla 25 maddelik ölçeğin tüm maddelerini cevaplamışlardır. Ölçek 3'lü likert türünde öz değerlendirmeye dayalıdır, Her madde için "hayır" 0 puan, "bazen" 2 puan ve "evet" 4 puan verilerek toplam puan hesaplanmıştır. Ölçek toplam puanı 0 ile 100 arasında değişmektedir. Orijinal çalışmada yer alan sosyal alt ölçeği 12 maddeden ve duygusal alt ölçeği 13 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğe göre katılımcıların aldığı puan arttıkça, işitme kaybı düzeyine bağlı olarak algıladıkları engel düzeyi de artmaktadır.

Ölçeğin yapı geçerliği ile ilgili olarak faktör analizi yapılmadan önce Barttlet küresellik testi ile veri matrisinin faktörlenebilirliği incelenmiştir, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayılarının incelenmesi yöntemi ile korelasyon matrisi, kısmi korelasyonlar, korelasyon matrisinin birim matrise eşit olup olmadığı ve Determinantın sıfıra yakın olup olmadığı incelenmiştir.

Ölçeğin yapı geçerliğinin incelenmesi amacıyla Pearson korelasyon katsayıları kullanılarak faktör analizi gerçekleştirilmiştir, Yapı geçerliği ile ilgili olarak, yordama geçerliği açısından incelenmesi için işitme kaybı derecesi arttıkça ölçekten alınan toplam puanın artıp artmayacağı analiz edilmiştir.

Hava yolu işitme eşiklerine göre belirlenen saf ses ortalamaları (dBİS) ile İEÖ-E'den elde edilen toplam puan arasındaki ilişki Pearson korelasyon katsayısı kullanılarak incelenmiştir. Ölçeğin güvenirliliğin incelenmesinde; iç tutarlılık için Cronbach alfa katsayıları ve testin iki yarıya bölünmesi yöntemi ile elde edilen Guttman güvenirlik katsayısı kullanılmıştır.

Ayrıca, değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon katsayısı ile incelenmiştir. Toplanan verilerin analizi IBM SPSS uyarlama 26 istatistik programı ile yapılmıştır [10]. İstatistiksel anlamlılık için yanılma düzeyi α=0,05 olarak belirlenmiştir.

Yöntem ve Gereçler

Bulgular

İşitme Engeli Ölçeği?Erişkin Türkçe sürümü çalışmasına, 18 yaş ve üstü 140 yetişkin birey katılmıştır. Katılımcıların işitme düzeyleri iyi kulağın saf ses ortalamasına göre belirlenmiştir. Katılımcıların 71'i (% 50,7) kadın, 69 (% 49,3)'u erkektir. Tüm grubun yaş ortalaması 43,01 yaş (±11,78); kadınlarda 43 yaş (yaş aralığı 18-64),erkeklerde 43 yaş (yaş aralığı 20-61) olarak belirlenmiştir (Tablo 1).

Tablo 1: Katılımcıların cinsiyete göre demografik bilgilerinin tanımlayıcı istatistikleri

Katılımcıların işitme kaybı süreleri, hastaların bildirimleri ve daha önce tanı almayan katılımcılar için odyolog veya Kulak Burun Boğaz uzmanı tarafından ilk defa işitme kayıplarının tanılandığı yaşlarına göre belirlenmiştir. Ancak işitme kaybı ilk defa çalışma sürecinde tanılanan katılımcılar için işitme kaybı süresi "0" olarak kabul edilmiştir.

Katılımcıların işitme düzeyleri hava yolu işitme eşiklerine göre hesaplanan saf ses ortalaması sonuçlarına göre; %27,1'i (n=38) normal sınırlarda, %23,6'sı (n=33) hafif derecede, %30'u (n=42) orta derecede, %5,7'si (n=8) orta-ileri derecede ve %13,6'sı (n=19) ileri derecede olarak tanılanmıştır. İşitme düzeylerine göre saf ses ortalamaları, konuşmayı anlama ve konuşmayı ayırt etme yüzde sonuçları Tablo 2'de verilmiştir. Saf ses ortalaması normal sınırlarda olan bireyler, işitme düzeyi ile İEÖ-E'nin toplam ve altboyut puanlarının ilişkisini değerlendirmek için çalışmaya dahil edilmiştir.

Tablo 2: Katılımcıların saf ses ortalamaları, konuşmayı anlama

İEÖ-E'nin Türkçe Sürümü Uzun Formu
İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin uzun formunun güvenilirliğinin incelenmesinde ilk olarak test-tekrar-test yöntemi kullanılmıştır (Ek - 1). Ölçeğin kararlılık katsayısını bulmak amacıyla çalışmaya katılanlardan rastgele seçilen 20 bireye ölçek 7 ile 14 gün ara verilerek iki kez uygulanmıştır. Test-tekrar-test uygulaması doğrultusunda, ölçeğin toplam puanlarının Cronbach Alfa Katsayısı 0,98 olarak bulunmuştur. Sınıf içi güvenirlik katsayısı 0,97 elde edilmiştir (p < 0,001). Ölçeğin duygusal ve sosyal alt boyutlarının toplam puanları test-tekrar-test yöntemi ile incelendiğinde sırasıyla Cronbach Alfa katsayısı _duygusal 0,98 ve sınıfiçi güvenirlik katsayısı 0,97; Cronbach Alfa katsayısı _sosyal 0,95 ve sınıfiçi güvenirlik katsayısı 0,91 olduğu belirlenmiştir (p < 0,001).

İkinci aşamada İEÖ-E'nin uzun formunun tüm maddelerinin iç tutarlılığı incelendiğinde Cronbach Alpha katsayısı 0,94; duygusal alt boyutunun maddeleri incelendiğinde Cronbach α = 0,91; sosyal alt boyutunda Cronbach α = 0,89 olarak elde edilmiştir (p < 0,001). Bu sonuçlara göre ölçeğin maddelerinin birbirleriyle yüksek düzeyde tutarlı oldukları ve ölçmek istenen sonucu ölçmede güvenilir bir araç olduğu sonucuna varılmıştır.

İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin uzun formunun Pearson korelasyon katsayıları kullanılarak yapılan faktör analizinde maddelere ilişkin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı 0,49 (aralığı 0,36 - 0,59) olarak elde edilmiştir. Maddelere ilişkin örneklem yeterliğinin iyi ile çok iyi düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bu sonuca göre ölçeğin uzun formu için örneklem yeterliliğinin çok iyi düzeyde olduğu görülmektedir. Korelasyon matrisinin birim matris olup olmadığı Bartlett küresellik testi ile değerlendirildiğinde ölçeğin uzun formunun faktör analizine uygun olduğu belirlenmiştir (.

Ayrıca korelasyon matrisinin determinantının sıfıra yakın olması uzun formun faktörlenebilirliğini göstermektedir (det RR≅ 0,001).

Faktör analizi öncesinde ve sonrasında incelenen faktör yükleri dikkate alındığında sosyal ve duygusal alt boyutlarında yer alan maddelerin iki alt boyuta net olarak ayrılmadığı belirlenmiştir. Ölçeğin uzun formuna ilişkin faktör analizi Polikorik korelasyonlar kullanılarak incelendiğinde sonuç değişmemiştir (Tablo 3). Ancak, sosyal ve duygusal alt boyutları ve madde grupları için orijinal ölçeğe bağlı kalınmıştır.

Tablo 3: İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin Uzun Formu Faktör Yüklerinin İncelenmesi

İEÖ-E'nin toplam puanları ile saf ses ortalamaları arasındaki ilişki Pearson Korelasyon Katsayısı ile incelendiğinde anlamlı ilişki gözlenmiştir (r=0,53, p<0,001), (Tablo 4). Bu sonuca göre işitme kaybı derecesi arttıkça, bireylerin işitmeye bağlı algıladıkları engel artmaktadır (Şekil 1). Sosyal ve duygusal alt boyutları toplam puanları da artan işitme kaybı derecesi ile artış göstermektedir (Şekil 2 ve Şekil 3). Bu sonuç yapı geçerliliği açısından toplam puanların yeterliliğini desteklemektedir.

Tablo 4: Cinsiyete ve İşitme Düzeyine Göre Uzun Form ve Tarama Formu Puanlarının Dağılımı

Şekil 1: İşitme Engeli Ölçeği - Erişkin Uzun Formu toplam puanlarının işitme düzeylerine göre dağılımı

Şekil 2: İşitme Engeli Ölçeği - Erişkin Uzun Formu Duygusal alt boyutu toplam puanlarının işitme düzeylerine göre dağılımı

Şekil 3: İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin Uzun Formu Sosyal alt boyutu toplam puanlarının işitme düzeylerine göre dağılımı

İEÖ-E'nin Türkçe Sürümü Tarama Formu
İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin'nin (İEÖ-E) tarama formu 10 maddeden oluşmaktadır: D2, D5, D8, S7, S9, S11, D14, S15, D20 ve S21. Maddelerin 5'i sosyal, 5'i de duygusal alt testten alınmıştır (Ek-2). Tarama formun maddelerinin seçiminde orijinal ölçek temel alınmıştır. Tarama formun puanlaması da uzun formda olduğu gibi hayır "0" puan, bazen "2" puan ve evet "4" puan olarak kodlanmıştır. Bu nedenle tarama formundan alınacak toplam puanlar, 0 ile 40 aralığında değişmektedir.

İEÖ-E tarama formunun iç tutarlılığı tüm tarama maddeleri için incelendiğinde, toplam puanlar için Cronbach alfa katsayısı 0,87; sosyal alt boyutuna ilişkin maddelerde 0,82 ve duygusal alt boyutuna ilişkin maddeler için 0,78 olarak belirlenmiştir (p < 0,001).

İEÖ-E tarama formunun Pearson korelasyon katsayıları kullanılarak yapılan faktör analizinde maddelere ilişkin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı 0,73 (aralığı 0,62-0,93) olarak elde edilmiştir. Maddelere ilişkin örneklem yeterliğinin iyi ile çok iyi düzeyde olduğu belirlenmiştir [11]. Bu sonuca göre ölçeğin tarama formu için örneklem yeterliliğinin çok iyi düzeyde olduğu görülmektedir. Korelasyon matrisinin birim matris olup olmadığı Bartlett küresellik testi ile değerlendirildiğinde ölçeğin tarama formunun faktör analizine uygun olduğu belirlenmiştir (.

Ayrıca korelasyon matrisinin determinantının sıfıra yakın olması tarama formun faktörlenebilirliğini göstermektedir (det R≅ 0,001).

İEÖ-E uzun formundakine benzer olarak faktör analizi öncesinde ve sonrasında incelenen faktör yükleri dikkate alındığında tarama formunun sosyal ve duygusal alt boyutlarında yer alan maddelerin iki alt boyuta ayrılma eğiliminde olduğu gözlenmektedir. Ölçeğin tarama formuna ilişkin faktör analizi Polikorik korelasyonlar kullanılarak incelendiğinde ise iki boyuta faktörlenebildiğine ilişkin sonuçlar elde edilmiştir (Tablo 5). Diğer yandan maddelerin faktör yüklerinin düşük ve orta düzeyde olması aslında alt boyutların ayırt edilmesini zorlaştırdığını göstermektedir. Ancak, uzun formda olduğu gibi sosyal ve duygusal alt boyutları ve madde grupları için orijinal ölçeğe bağlı kalınmasına karar verilmiştir.

Tablo 5: İşitme Engeli Ölçeği- Erişkin Tarama Formu Faktör Yüklerinin İncelenmesi

İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin'in Türkçe sürümünün uzun ve tarama formlarından alınan puanların arasındaki ilişki Pearson korelasyon analizi ile incelendiğinde yüksek oranda ilişki olduğu gözlenmiştir (Tablo 6). Her iki formun toplam puanları, sosyal ve duygusal alt boyutları arasında yüksek ilişki belirlenmiştir (r_toplam = 0,94, p < 0,001; r_duygusal = 0,93, p < 0,001; r_sosyal= 0,87, p < 0,001).

Tablo 6: İEÖ-Erişkin Uzun ve Tarama Formlarının puanları arasındaki korelasyon analizi

Bulgular

Tartışma

İşitme Engeli Ölçeği-Erişkin (İEÖ-E) formu, işitme kaybının 18 - 64 yaş arası bireylerin günlük yaşamlarındaki etkilerinin belirlenmesi amacıyla geliştirilmiştir. Çalışmada; İEÖ-E'nin hem uzun hem de taramada formları için Türkçe sürümü incelenmiştir. Her iki formun da klinik pratikte ve araştırmalar sırasında kullanılması açısından geçerli ve güvenilir araçlar olduğu belirlenmiştir.

İEÖ-E'nin Türkçe sürümünün uzun formun tüm maddelerinin iç tutarlılığı incelendiğinde, Cronbach Alpha katsayısı 0,94; duygusal alt boyutunun Cronbach α = 0,91; sosyal alt boyutunda Cronbach α = 0,89 olarak elde edilmiştir (p < 0,001). Böylece bireyin işitme engeline yönelik kendini değerlendirmesini, ölçeğin maddelerinin tutarlı olarak incelediği gösterilmiştir. Benzer biçimde, iç tutarlılık katsayısı orijinal ölçeğin çalışmasında da tüm maddeler arasında 0,93; sosyal alt boyutunda 0,85 ve duygusal alt boyutunda 0,88 olduğu bildirilmiştir. İtalyanca sürümünde ise iç tutarlılığı 0,90 olarak elde edilmiştir. Türkçe sürümün uzun formunun aralıklarla uygulanması sonrasında (test-tekrar-test uygulaması) Cronbach Alfa katsayısı 0,98 olarak belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar orijinal form ve Portekizce sürüm ile uyumlu elde edilmiştir [5]. Bu sonuca göre İEÖ-E'nin farklı zamanlarda uygulandığında da güvenilir sonuçlar vereceği açığa çıkarılmıştır.

Türkçe sürümünün uzun formunun geçerliliği için orijinal formda da tercih edilen saf ses ortalamasına bağlı olarak toplam ve alt boyut puanlarının farklılaşması kutu grafik ile incelendiğinde, işitme kaybının derecesi arttıkça, bireyin kendini değerlendirdiğinde algıladığı engel oranı da artmaktadır. Ancak diğer dillerde yapılan çalışmalarda da gözlenebileceği gibi saf ses ortalaması, bireyin hissettiği engellilik algısı ile her zaman örtüşmemektedir [5,12]. Bu nedenle de işitme kayıplı/problemli hastaların değerlendirilmesi sırasında memnuniyeti arttırmak için bireyin görüşlerine yer verilmesi işitme cihazı uyum süreçlerinde de gereklidir. İEÖ-E'nin Türkçe sürümünde her iki formda yapılan incelemelerde, faktör yüklerinin iki boyuta dağılmadığı belirlenmiştir. Ancak orijinal ölçeğe bağlı kalınması için iki boyuttaki maddeler aslına uygun olarak bırakılmıştır. Cassarly ve diğ. orjinal ölçeği yeniden gözden geçirdikleri çalışmalarında da benzer olarak ölçeğin tek boyutlu olduğu öne sürülmüş ve ölçeği uygulayacak araştırmacılarda özellikle ölçeğin toplam puanını dikkate almaları önerilmiştir [13].

Türkçe sürümün tarama formunun güvenirliği incelendiğinde, maddelerinin iç tutarlılığı incelendiğinde Cronbach Alpha katsayısı 0,94; duygusal alt boyutunun maddelerinde Cronbach α = 0,91; sosyal alt boyutunda Cronbach α = 0,89 olarak elde edilmiştir (p < 0,001). Portekizce sürümüyle benzer sonuçlar elde edilmiştir [14]. Böylece tarama formunun da güvenirliğinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Uzun form ve tarama formu aynı grup içinde uygulandığı için test-tekrar-test güvenirliği yeniden incelenmemiştir. Ancak toplam puanlar, sosyal ve duygusal alt boyutların puanlarına göre uzun form ve tarama formu arasındaki ilişki incelendiğinde pozitif yönlü yüksek düzeyde anlamlı ilişki saptanmıştır.

Tartışma

Sonuç

Tüm bu değerlendirmeler dikkate alındığında, İşitme Engeli Ölçeği - Erişkin uzun ve tarama formlarının klinik ve araştırma uygulamalarında kullanılması açısından güvenilir ve geçerli araçlar olduğu gösterilmiştir. KBB ve odyoloji uygulamalarında, işitme cihazı yönetiminde ve işitsel rehabilitasyon sürecinde sıklıkla başvurulabilecek ve klinisyene hasta memnuniyeti açısından yol gösterici bir araç olabilecek özelliklere sahip olması beklenmektedir [15]. Diğer yandan farklı disiplinlerde işitme kaybından şüphe duyulan yetişkinlerin ilk değerlendirmesinde veya işitme kaybı olan yetişkinlerin bireysel olarak günlük yaşantılarındaki zorlukların sorgulanmasında yol gösterici olacağı bu çalışma ile ortaya çıkarılmıştır.

Çıkar Çatışması: Yazarlar çıkar çatışması bildirmemektedir.

Finansal Destek: Bu makalenin hazırlanışında herhangi bir kişi, kurum ya da kuruluştan finansal destek alınmamıştır.

TEŞEKKÜR
Bu çalışmanın tüm aşamalarında desteklerini esirgemeyen, yoğunluklarına rağmen özveri ve titizlikle verilerin analizini gerçekleştiren Biyoistatistik Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. C. Reha Alpar ve Öğr. Gör. H. Yağmur Zengin'e teşekkür ederiz.

Ek 1- İşitme Engeli Ölçeği - Erişkin tarama formu

Ek 2 - İşitme Engeli Ölçeği - Erişkin uzun form

Sonuç