ALT KONKA HİPERTROFİLERİNDE RADYOFREKANS TEDAVİSİNİN UZUN DÖNEM SONUÇLARI

Dr. Ahmet Emre SÜSLÜ¹, Dr. Serap KÖYBAŞI ŞANAL¹, Dr. Yusuf Özgür BİÇER², Dr. Yasemin ONGUN¹

¹İzzet Baysal Tıp Fakültesi, KBB Hastalıkları Anabilim Dalı, Bolu, Türkiye
²Gülhane Askeri Tıp Akademisi, KBB Hastalıklar Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye

Özet

Amaç: Alt konka hipertrofilerinde radyofrekans cerrahisinin uzun dönem sonuçlarını araştırmak.

Yöntem ve Gereçler: Alt konka hipertrofilerinde radyofrekans ile tedavi edilen hastaların kayıtları retrospektif olarak incelenmiş, preoperatif ve işlem sonrası erken dönemde (2 ay) doldurulmuş olan 10 cm’lik vizüel analog skala (VAS) skorları kaydedilmiştir. Çalışmaya alınan hastalara aynı VAS uzun dönemde uygulanmış, tekrarlı ölçümler için varyans analizi yapılarak preoperatif, kısa dönem ve uzun dönem VAS skorları karşılaştırılmıştır.

Bulgular: Çalışmaya 89 hasta alınmıştır. Ortalama takip süresi 30,5 ± 5,8 ay olarak bulunmuştur. Preoperatif VAS skoru ortalama 8,6 ± 1 iken kısa dönem ve uzun dönem VAS skorları sırası ile 4,2 ± 2,3 ve 4,7 ± 2,7 olarak bulunmuştur. Kısa ve uzun dönem VAS sonuçları arasında anlamlı fark bulunamamıştır (p=0,29).

Sonuç: Alt konka hipertrofilerinin tedavisinde uzun dönem sonuçları göz önüne alındığında etkili bir tedavi yöntemi olarak değerlendirilmiştir.

Özet

Giriş

Kronik burun tıkanıklığı, kulak burun boğaz pratiğinde karşılaşılan en sık şikayetler arasındadır. Burun tıkanıklıklarına başlıca septal deformiteler ve alt konkalardaki hipertrofi neden olmaktadır. Alt konka hipertrofileri, nedenleri ne olursa olsun medikal ya da cerrahi girişimlerle tedavi edilebilirler. Günümüzde alt konka hipertrofilerine yönelik; kriyocerrahi, elektrokoterizasyon, total veya parsiyel eksizyon, türbinoplasti ve submukozal rezeksiyon (SMR) gibi çok sayıda girişim tanımlanmıştır.[1-3] Özellikle total veya parsiyel eksizyonlar ve SMR ile tatminkar sonuçlar elde edilse de bu girişimler sonucunda kanama ve krutlanma başta olmak üzere çeşitli komplikasyonlarla sıklıkla karşılaşılmaktadır.[1,2,4,5]

Alt konka hipertrofilerinin radyofrekans (RF) ile tedavisi başarılı sonuçları ve komplikasyon oranın düşük olması nedeniyle son yıllarda sıklıkla kullanılır hale gelmiştir.[6,7] Ancak literatürde bu tedavinin uzun dönem sonuçları ile ilgili bilgiler kısıtlıdır. Bu yazıda alt konka hipertrofisi için uygulanan RF tedavisinin uzun dönem sonuçları sunulmuştur.

Giriş

Yöntem ve Gereçler

Kliniğimize, Mayıs 2004 ile Şubat 2006 arasında, burun tıkanıklığı nedeniyle başvurup lokal anestezi altında bilateral alt konkalarına RF uygulanan (Gyrus ENT, Bartlett, USA) hastaların dosya kayıtları incelendi. Standardizasyonu sağlamak için; birden fazla seans RF uygulananlar, RF uygulamasından sonra endonazal cerrahi (septoplasti, septorinoplasti, endoskopik sinüs cerrahisi) geçirenler, RF uygulamasından sonra uzun süreli topikal steroid kullananlar, alerjik rinit tanısı alan hastalar çalışma dışında bırakıldı.

Kliniğimizde alt konkalarına RF uygulanan hastalara rutin olarak ilk başvuruda ve işlemden 2 ay sonra burun tıkanıklıklarının subjektif olarak değerlendirildiği vizüel analog skala (VAS) uygulanmaktadır. Bu skala 10 cm uzunluğunda olup sol ucu (0 cm) burnun tamamen açık, sağ ucu (10 cm) ise burnun tamamen tıkalı olduğunu ifade etmektedir. Bu skala hastalara uygulatılırken sağ ve sol taraf beraber değerlendirilmiştir. RF uygulamadan önce tüm hastalarda lokal anestezi, topikal lidocaine (10mg/doz) ve 3-4 ml %2’lik prilokain hidroklorür enjeksiyonu ile sağlanmıştır. Her iki alt konkaya 75 ºC’de 400-500 Joule enerji verilerek işlem tamamlanmıştır. Alt konkaların çok hipertrofik olduğu hastalarda ise alt konkalara iki farklı noktadan RF uygulanmıştır.

Çalışmamıza dahil edilen hastalar tekrar çağrılarak, daha önce değerlendirildikleri VAS’a eş değer bir skala üzerinde tekrar işaretleme yapmaları istenmiştir. Hastaların ilk başvurudaki, postoperatif 2. aydaki ve uzun dönem sonuçlarını gösteren VAS skorları tekrarlı ölçümler için varyans analizi yapılarak birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Grupların kendi aralarında ikişerli olarak karşılaştırılmaları ise gruplar arası farklar tablosu ile yapılmıştır.

Yöntem ve Gereçler

Bulgular

Mayıs 2004 ile Şubat 2006 arasında lokal anestezi altında alt konka RF tedavisi uygulanan toplam 167 hastanın kayıtlarına ulaşıldı. Birden fazla seans alt konka RF ile tedavi edilen 22 hasta, endonazal cerrahi geçiren 5 hasta, takipleri sırasında alerjik rinit tanısı alan ve alerjik rinit için tedavi alan 11 hasta çalışma dışı tutuldu; 40 hastaya ise ulaşılamadı. Yaş aralığı 15-76 arasında değişen, yaş ortalaması ise 36,7±21,4 olan 43’ü kadın, 46’sı erkek toplam 89 hasta çalışmaya alındı. Hastaların takip süreleri 24 – 44 ay arasında değişmekteydi ve ortalama 30,5±5,8 ay olarak bulundu. Çalışma grubumuzdaki hastaların alt konkalarına ortalama 533 Joule (400-800 Joule) enerji verilmiş olduğu görüldü.

Hastaların ilk başvuru anında yapılan VAS (VAS₁) ortalama 8,65 ± 1,0 cm, postoperatif 2. ayda yapılan VAS (VAS₂) ortalama 4,20 ± 2,3 cm ve uzun dönem kontrollerinde yapılan VAS (VAS₃) ortalama 4,68 ± 2,7 cm olarak kaydedilmiştir. VAS₁ ile VAS₂ ve VAS₃ değerlerinin dağılımı arasında istatistiksel olarak anlamlı fark (p<0,001 ve p<0,001) tespit edilmiştir. VAS₂ ve VAS₃ arasında ki fark ise istatistiksel anlam oluşturmamıştır (p=0,29).

Hastaların (12/89) %13,5’inde VAS değerlerinde değişiklik olmamış, VAS₁, VAS₂ ve VAS₃ ile aynı değerlerde bulunmuştur. 74 (%86,5) hastada ise VAS₂ ve VAS₃, VAS₁’den daha düşük değerlerde bulunmuştur. 53 (%59) hastada ise VAS₂, VAS₁’e göre %50’den daha fazla bir düşüş göstermiştir. VAS₂’nin VAS₁’den düşük bulunduğu 77 hastanın 26’sında VAS₃ değerleri VAS₂’den daha büyük olarak kaydedilmiştir. 3 hastada ise VAS₃ değerleri VAS₁ değerlerine eşit olarak bulunmuştur. Yukarıda belirtilen hastaların VAS₁, VAS₂ ve VAS₃ ortalamaları Tablo 1’de ayrıntılı olarak gösterilmiştir.

Tablo 1: RF işleminin sonuçlarına göre VAS₁, VAS₂ ve VAS₃ ortalama değerleri

Bulgular

Tartışma

Medikal tedavi ile başarılı sonuç alınamayan alt konka hipertrofileri için ideal yaklaşım, kolay ve kısa sürede uygulanabilen, komplikasyon oranı düşük, yeterli doku hacminin ortadan kaldırılmasının sağlandığı ve bu sırada da mukosilier fonksiyonun korunduğu cerrahi girişimlerdir.[8] RF uygulaması yukarıda bahsedilen şartları karşıladığından kullanımı son yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır.

Alt konka hipertrofilerinin, RF uygulaması ile tedavisinde, erken dönemde, %86 - %100 arasında yüksek başarı oranları bildirilmiştir.[9,10] Kliniğimizde 2004 yılında 27 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada da ortalama 1,34 seans ile ilk 8 haftada %82’lik bir başarı yakalanmıştır.[11] Alt konka hipertrofilerinde RF uygulamasının uzun dönem sonuçlarını ele alan çalışmalarda da tatminkar sonuçlar bildirilmektedir ancak bu çalışmaların büyük bir kısmında takip süresi 1 yılla kısıtlıdır.[12-14] Porter ve ark.[15] alt konka hipertrofisini RF ile tedavi ettikleri 19 hastayı VAS ile değerlendirerek 2 yıl takip etmişler, 8 hafta sonunda tüm hastaların VAS skorlarında anlamlı düşüş gözlemlemişler ve bu VAS değerlerinin 2 yıl boyunca anlamlı değişikliğe uğramadığını bildirmişlerdir. Benzer şekilde Seeger ve ark.[16] 38 hastayı 20 ay takip etmişler, hastaların %69’unda çok iyi seviyede, %29’unda ise kısmi düzelme olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca hasta gruplarında 2. ay ve 20. ay VAS skorları arasında anlamlı fark gözlenmediğini de bildirilmişlerdir. Bizim çalışmamızda ortalama 30,5 aylık bir takip süresine ulaşılmıştır. Hastaların ilk başvurularında elde edilen VAS skorlarının (ortalama 8,6), 2. ay sonunda anlamlı olarak düştüğü (ortalama 4,2) ve düşen VAS skorları ile son kontrollerindeki VAS skorlarının anlamlı fark göstermediği tespit edilmiştir.

Çalışmamızda hastaların %86,5’inde 2. aydaki VAS değerleri ilk başvurudaki VAS değerlerinden daha düşük olarak bulunmuştur. Hastaların %59,5’inde ise 2. aydaki VAS değerleri, ilk başvurudaki VAS değerleri ile karşılaştırıldığında %50’den fazla bir düşüş göstermiştir. 26 (%29) hastanın son kontrollerinde kaydedilen VAS değerleri, işlem sonrası 2. aydaki VAS değerlerinden daha yüksek bulunmuştur. Ancak bu hastalar arasında yalnız 3 tanesinde (%3,4) son VAS değerleri işlem öncesindeki VAS değerleriyle eşit olarak bulunmuştur. Tüm bu veriler hasta grubumuzda RF uygulamasının alt konka hipertrofisi için etkili bir tedavi olduğunu ve hastaların büyük kısmında erken dönemde elde edilen başarının uzun döneme de yansıdığını göstermektedir.

Alt konka hipertrofilerinde RF uygulaması, tekrarlanabilen bir tedavi şeklidir. Rhee ve ark.[17] oluşturdukları seride alt konka hipertrofilerinde 2. ve 3. seans RF uygulamalarıyla %100’lük başarı oranına ulaşıldığını bildirmişlerdir. Uygulama sayısının artmasıyla işlem başarısının arttığını vurgulayan benzer çalışmalarda mevcuttur.[11] Çalışmamızda uzun dönem sonuçlar, yalnızca bir seans RF tedavisi uygulanan hastalarda değerlendirilmiştir. Birden fazla alt konka RF uygulanan hastaların büyük kısmında uygulamaların değişik zaman aralıklarıyla yapıldığı tespit edilmiş ve zamanlama açısından çok heterojen olan bu grup çalışma dışı bırakılmıştır. Tekrarlayan RF uygulamalarının belirli zaman aralıklarında uygulanması ve bu olguların verilerinin incelenmesi, daha gerçekçi bir yüzdeyle RF etkinliği hakkında fikir sahibi olmamızı sağlayabilirdi. Ancak bu olguların genel başarı oranlarını nasıl etkileyeceği konusunda yorum yapmak, çalışmamızdan elde edilen sonuçlarla mümkün olmamıştır. Yılmaz ve ark.[18] preoperatif vazokonstriksiyon testi ile alt konka hipertrofilerinde RF uygulamasının, sonuçlarının tahmin edilebileceğini belirtmişlerdir. Bu ve benzeri yöntemlerle RF uygulamasının seçilmiş hastalar üzerinde yapılmasının, RF uygulamasının başarı oranlarını arttıracağı açıktır.

Tartışma

Sonuç

Alt konka hipertrofilerinde RF uygulaması uzun dönemde de başarılı sonuç veren bir yöntem olarak değerlendirilmiştir. Uygulamanın seçilmiş hastalar üzerinde yapılması ile daha yüksek başarı oranları beklenebilir.

Sonuç